ប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក

Épisodes disponibles

5 sur 23

តើអ្វីទៅជាបាតុភូត "ស៊ូពើណូវ៉ា"?
នៅក្នុងចក្រវាលរបស់យើងនេះ ក្រៅតែពីបន្ទុះប៊ីកប៊ែង (Big Bang) មានតែបាតុភូតពីរទៀតប៉ុណ្ណោះ ដែលមានកម្លាំងផ្ទុះដ៏ខ្លាំងមហិមាបំផុត គឺការផ្ទុះកាំរស្មីហ្កាម៉ា (Gamma-ray burst) និងបាតុភូត "ស៊ូពើណូវ៉ា" (Supernova)។ តើបាតុភូត "ស៊ូពើណូវ៉ា" នេះគឺជាអ្វី? តើវាកើតឡើងដោយរបៀបណា? ហេតុអ្វីបានជាគេឲ្យឈ្មោះបាតុភូតនេះថា "ស៊ូពើណូវ៉ា"? យប់មួយ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦០៤ តារាវិទូអាល្លឺម៉ង់ យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ (Johannes Kepler) បានសង្កេតឃើញផ្កាយដ៏ចម្លែកមួយដួង នៅចន្លោះផ្កាយវិច្ឆិកា (Scorpius) និងផ្កាយធ្នូ (Sagittarius) ជាផ្កាយថ្មីមួយ ដែលគេមិនធ្លាប់ឃើញមានសោះកាលពីមុន ក៏ស្រាប់តែលេចមុខឡើង ហើយពីយប់មួយទៅយប់មួយ វាមានពន្លឺកាន់តែភ្លឺខ្លាំងឡើងៗ រហូតកើនឡើងហួសកម្រិតពន្លឺរបស់ផ្កាយព្រហស្បតិ៍ ក្នុងរយៈពេលត្រឹមតែប៉ុន្មានយប់តែប៉ុណ្ណោះ។ កាលពីប្រមាណជា ៣០ឆ្នាំមុន យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ តារាវិទូដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបទៀត គឺតារាវិទូដាណឺម៉ាក ទីកូ ប្រាហេ (Tycho Brahe) ក៏ធ្លាប់សង្កេតឃើញបាតុភូតស្រដៀងគ្នានេះដែរ នៅក្នុងបណ្តុំផ្កាយ “កាស្យូពេ” (Cassiopeia)។ ទាំង កេព្ល័រ និង ទាំង ទីកូ ប្រាហេ សុទ្ធតែនាំគ្នាកំណត់ថា ផ្កាយដែលគេមិនធ្លាប់ឃើញសោះ ហើយក៏ស្រាប់តែលេចមុខឡើង ក្នុងពន្លឺចែងចាំងភ្លាមៗបែបនេះ គឺប្រាកដជាផ្កាយ ដែលទើបនឹងចាប់កំណើតឡើងថ្មី ហើយបានហៅផ្កាយទាំងនេះថា « Stella Nova »។ តាមភាសាឡាតាំង « Stella » គឺ “ផ្កាយ” ហើយ « Nova » គឺមានន័យថា “ថ្មី”។ ជាច្រើនឆ្នាំក្រោយៗមកទៀត អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តបានរកឃើញថា បាតុភូត ដែលយ៉ូហាណេស កេព្ល័រ និងទីកូ ប្រាហេ ហៅថា « Stella Nova » នេះ តាមការពិតទៅ មិនមែនជាការចាប់កំណើតផ្កាយថ្មី នោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ គឺជាការស្លាប់របស់ផ្កាយ នៅក្នុងហេតុការណ៍ផ្ទុះដ៏សម្បើមបំផុតមួយនៅក្នុងចក្រវាល។ មកទល់នឹងពេលនេះ បាតុភូតនេះនៅតែបន្តជាប់ឈ្មោះថា « Nova » ដដែល គឺ “ស៊ូពើណូវ៉ា” (Supernova)។ ផ្កាយ គឺជាដុំស៊្វែរឧស្ម័ន ដែលមានម៉ាស់យ៉ាងសម្បើមៗ រហូតបង្កើតជាសម្ពាធ និងសីតុណ្ហភាពរាប់លានអង្សា នាំឲ្យមានប្រតិកម្មនុយក្លេអ៊ែរ (ហ្វុយស្យុងនុយក្លេអ៊ែរ) នៅក្នុងស្នូលរបស់ផ្កាយ។ ហ្វុយស្យុងនុយក្លេអ៊ែរនេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យផ្កាយ ដូចជាព្រះអាទិត្យរបស់យើងជាដើម អាចបញ្ចេញថាមពល និងពន្លឺជាប់ជាប់ជាប្រចាំឥតដាច់ ក្នុងរយៈពេលរហូតដល់ទៅរាប់ពាន់លានឆ្នាំ។ ថាមពលដែលចេញពីប្រតិកម្មនុយក្លេអ៊ែរក្នុងស្នូលនេះ វាក៏បង្កើតឲ្យមានផងដែរនូវកម្លាំងរុញចេញពីស្នូលសំដៅទៅស្រទាប់ខាងក្រៅរបស់ផ្កាយ។ នៅក្នុងដំណាក់កាលធម្មតានៃជីវិតរបស់ផ្កាយ ដែលគេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា « Main sequence star » ផ្កាយស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពលំនឹងមួយ គឺថាមពលដែលចេញពីប្រតិកម្មនុយក្លេអ៊ែរនៅក្នុងស្នូលរបស់ផ្កាយបង្កើតបានជាកម្លាំងរុញទៅខាងក្រៅ ក្នុងកម្រិតមួយល្មមគ្រប់គ្រាន់អាចទប់ជាមួយនឹងកម្លាំងទំនាញ ដែលទាញសារធាតុសំដៅទៅកាន់ស្នូល។ នៅពេលដែលប្រតិកម្មនុយក្លេអ៊ែរនេះប្រើអស់សារធាតុអ៊ីដ្រូសែន ផ្កាយត្រូវចូលដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃជីវិត ដោយដំបូងត្រូវរីកប៉ោងក្លាយជា "ផ្កាយយក្សក្រហម" ហើយបន្ទាប់មកទៀត សម្រាប់ផ្កាយដែលមានម៉ាស់ក្នុងចន្លោះ ពី ៨ដង ទៅ ១៥ដងនៃម៉ាស់របស់ព្រះអាទិត្យ វានឹងត្រូវផ្ទុះជាស៊ូពើណូវ៉ា រួចហើយបន្សល់ទុកតែស្នូលខាងក្នុង ដែលត្រូវក្លាយទៅជាផ្កាយដែលផ្សំឡើងដោយណឺត្រុងសុទ្ធសាធ ហើយដែលគេឲ្យឈ្មោះថា "ផ្កាយណឺត្រុង" (Neutron star)៕
11/29/2022
9:09
តើពហុចក្រវាលមានទំនាក់ទំនងអ្វីនឹងទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក?
ពហុចក្រវាល ឬហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា « Multiverse » គឺជាប្រធានបទដ៏ពេញនិយមមួយ នៅក្នុងការជជែកវែកញែកគ្នា ក៏ដូចជានៅក្នុងរឿងប្រលោមលោក ឬខ្សែភាពយន្ត។ ថ្វីដ្បិតតែមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ គ្មានភស្តុតាងណាមួយដែលអាចបញ្ជាក់បានពិតប្រាកដ ក៏ប៉ុន្តែ ពហុចក្រវាលនេះមិនមែនជារឿងប្រឌិតសុទ្ធសាធនោះតែ តែវាមានមូលដ្ឋានលើទ្រឹស្តីវិទ្យាសាស្រ្តចម្បងមួយ គឺចេញពីទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក។ តើចក្រវាលមានតែមួយគត់ ឬក៏ក្រៅពីចក្រវាលរបស់យើងនេះ នៅមានចក្រវាលច្រើនផ្សេងទៀត? តើអាចជារឿងទៅរួចទេ ដែលអ្វីៗដែលមាននៅក្នុងចក្រវាលរបស់យើងនេះ (កាឡាក់ស៊ី ភពផែនដី មនុស្សយើង) អាចមានស្រដៀងគ្នានៅក្នុងចក្រវាលជាច្រើនផ្សេងទៀត? តើអាចទេ ដែលមនុស្សម្នាក់ៗអាចមានវត្តមាន នៅក្នុងចក្រវាលច្រើនផ្សេងៗគ្នា ក៏ប៉ុន្តែ មានជោគវាសនា មានគន្លងជីវិតខុសៗគ្នា? យោងតាមទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក អាតូម ក៏ដូចជាភាគល្អិតផ្សេងទៀត នៅក្នុងពិភពកង់ទិក អាចស្ថិតនៅក្នុងទីតាំងច្រើនផ្សេងគ្នា ឬក្នុងសភាពខុសៗគ្នាក្នុងពេលតែមួយ ដែលគេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា « Superposition »។ នេះជាលក្ខណៈដ៏ចម្លែកមួយនៃរូបវិទ្យាកង់ទិក ដែលជាទូទៅត្រូវបានលើកបង្ហាញតាមរយៈពិសោធន៍អំពីសត្វឆ្មារបស់ Erwin Schrödinger។ យោងតាមពិសោធន៍នេះ សត្វឆ្មាដែលស្ថិតនៅក្នុងហឹបបិទជិតត្រូវស្ថិតក្នុងស្ថានភាព Superposition គឺស្លាប់ផង និងរស់ផង ក្នុងពេលតែមួយ។ រហូតទាល់តែក្រោយពេលដែលយើងបើកហឹបនេះមើល ទើបជោគវាសនារបស់សត្វឆ្មាត្រូវបានកំណត់ គឺឬមួយឆ្មាស្លាប់ ឬមួយឆ្មានៅរស់។ យោងតាមបិតាស្ថាបនិករូបវិទ្យាកង់ទិកពីររូប គឺ Niels Bohr និង Werner Heisenberg ចំណុចគន្លឹះ ដែលនាំឲ្យ Superposition របស់សត្វឆ្មាត្រូវបញ្ចប់ គឺការសង្កេត និងវាស់វែង។ មុនពេលមានការសង្កេត និងវាស់វែង គ្រប់អ្វីៗទាំងអស់នៅជារលកនៃប្រូបាប៊ីលីតេ (Quantum Wave Function) ដោយគោរពទៅតាមសមីការ Schrödinger។ នៅពេលដែលមានការសង្កេត និងវាស់វែងមើល វាតម្រូវឲ្យរលកនៃប្រូបាប៊ីលីតេត្រូវបញ្ចប់ (Wave function collapse) ហើយតម្រូវឲ្យអាតូម ឬក៏ភាគល្អិតក្រោមអាតូមត្រូវមានអត្ថិភាពនៅក្នុងទីតាំងណាមួយ ឬនៅក្នុងស្ថានភាពណាមួយជាក់លាក់។ នេះជាការបកស្រាយមួយ ទៅលើទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក ដែលគេច្រើនហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Copenhagen interpretation។ ក៏ប៉ុន្តែ យោងតាមការបកស្រាយមួយទៀត ដែលស្នើឡើងដោយរូបវិទូអាមេរិក Hugh Everett Superposition នៃមេកានិកកង់ទិក ត្រូវបន្តទៅមុខជាអចិន្ត្រៃយ៍ ដោយមិនត្រូវបញ្ចប់ដោយការសង្កេត និងវាស់វែងណាមួយនោះទេ ហើយរលកកង់ទិក ឬ Wave Function គឺជាគោលការណ៍គ្រឹះនៃមេកានិកកង់ទិក ដែលមានលក្ខណៈអចិន្ត្រៃយ៍ ដោយគ្មានការបញ្ចប់ (Wave function collapse) ដូចការបកស្រាយទៅតាម Copenhagen interpretation នោះទេ។ នៅក្នុងករណី Schrödinger’s Cat បើយោងទៅតាមការបកស្រាយរបស់ Hugh Everett គេមិនអាចបែងចែកដាច់ពីគ្នា រវាងអ្វីដែលនៅក្នុងហឹបថាជាមេកានិកកង់ទិក ហើយអ្វីដែលនៅក្រៅហឹបថាជាមេកានិកក្លាស៊ិកបាននោះទេ។ ឆ្មា និងអាតូមដែលនៅក្នុងហឹបស្ថិតក្រោមច្បាប់កង់ទិក មនុស្សយើងដែលនៅក្រៅហឹប ហើយដែលផ្សំឡើងពីអាតូម និងភាគល្អិតក្រោមអាតូមដូចគ្នា ក៏ត្រូវតែស្ថិតក្រោមច្បាប់កង់ទិកដូចគ្នានេះដែរ។ ដូចគ្នាដែរចំពោះបរិស្ថានដែលនៅជុំវិញ ទាំងបរិស្ថាននៅក្នុងហឹប និងបរិស្ថាននៅក្រៅហឹប ដែលសុទ្ធតែផ្សំឡើងដោយអាតូម និងភាគល្អិតក្រោមអាតូម ក៏សុទ្ធតែត្រូវស្ថិតក្រោមច្បាប់កង់ទិកដូចគ្នាទាំងអស់។ ដូច្នេះ បើឆ្មាដែលនៅក្នុងហឹបស្ថិតក្នុងស្ថានភាព Superposition នៅពេលដែលយើងបើកហឹបនេះមើល យើងក៏ស្ថិតក្នុងស្ថានភាព Superposition នៃមេកានិកកង់ទិកនេះដូចគ្នា។ Superposition របស់ឆ្មា គឺឆ្មាស្លាប់ផង និងឆ្មានៅរស់ផងក្នុងពេលតែមួយ ហើយ Superposition របស់យើង គឺយើងបើកហឹបមើលឃើញឆ្មាស្លាប់ផង និងយើងឃើញឆ្មានៅរស់ផង ក្នុងពេលតែមួយ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងស្ថានភាពជាក់ស្តែង យើងមិនអាចដឹងខ្លួនថា យើងមើលឃើញឆ្មាស្លាប់ផង និងឆ្មានៅរស់ផង ពីព្រោះថា យោងទៅតាមគោលការណ៍ពីរទៀតនៃមេកានិកកង់ទិក គោលការណ៍ដែលគេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Quantum Decoherence និង Quantum Entanglement ទាំងឆ្មា ទាំងយើង និងទាំងបរិស្ថានដែលនៅជុំវិញខ្លួនយើង ត្រូវស្ថិតក្នុងស្ថានភាព Superposition ដែលបែកខ្នែងចេញទៅជាពិភពពីរដាច់ពីគ្នា ឯករាជ្យដាច់ចេញពីគ្នា ដោយគ្មានព័ត៌មានឆ្លងគ្នាពីពិភពមួយទៅពិភពមួយទៀតបាននោះទេ។ ដូច្នេះ បើយោងទៅតាមការបកស្រាយរបស់ Hugh Everett នៅក្នុងពិភពមួយ ឬចក្រវាលមួយ យើងបើកហឹបមើលឃើញឆ្មាស្លាប់ ហើយនៅក្នុងពេលទន្ទឹមគ្នានេះ នៅក្នុងចក្រវាលមួយផ្សេងទៀត យើងបើកហឹបមើលឃើញឆ្មានៅរស់ ហើយចក្រវាលទាំងពីរនេះ ថ្វីដ្បិតតែស្ថិតនៅទន្ទឹមគ្នា ក្នុងពេលតែមួយ ក៏ប៉ុន្តែ ឯករាជ្យដាច់ចេញពីគ្នា។ ការបកស្រាយរបស់ Hugh Everett ទៅលើរូបវិទ្យាកង់ទិកនេះ ត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Many-worlds interpretation ហើយការបកស្រាយនេះហើយ ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះមួយ ដែលកំណត់ថា ចក្រវាលត្រូវមានច្រើន គឺអាចមានចំនួនច្រើនដោយគ្មានដែនកំណត់៕
10/1/2022
10:30
រូបវិទ្យាកង់ទិក៖ អនុគមន៍រលកកង់ទិក និង Schrödinger's Cat
នៅឆ្នាំ១៩២៤ អ្នកប្រាជ្ញរូបវិទ្យាបារាំង Louis de Broglie បានរកឃើញទ្រឹស្តី ដែលលើកឡើងថា អេឡិចត្រុងគឺជារលកផង និងជាភាគល្អិតផង (Wave-particle duality) ហើយពីរឆ្នាំក្រោយមកទៀត អ្នកប្រាជ្ញរូបវិទ្យាអូទ្រីស Erwin Schrödinger បានរកឃើញសមីការ ដែលបញ្ជាក់អំពីរលកកង់ទិក ហើយដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃរូបវិទ្យាកង់ទិក។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមក Schrödinger បានសង្កេតឃើញភាពចម្លែកនៃទ្រឹស្តីកង់ទិកនេះ ហើយបានបញ្ជាក់ អំពីភាពចម្លែកនេះ តាមរយៈឧទាហរណ៍អំពីសត្វឆ្មារ (Schrödinger's cat)។ ជិត២០ឆ្នាំក្រោយពីអាញស្តាញចុះផ្សាយទ្រឹស្តី ដែលបង្ហាញថា ពន្លឺ ដែលកាលពីមុនគេធ្លាប់តែគិតថាជារលក ត្រូវផ្សំឡើងដោយបណ្តុំថាមពលជាភាគល្អិត គឺហ្វូតុង នៅឆ្នាំ១៩២៤ រូបវិទូបារាំងឈ្មោះ ល្វី ដឺប្រឺយ (Louis de Broglie) នៅក្នុងនិក្ខេបបទបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់បណ្ឌិត បានលើកឡើងនូវទ្រឹស្តីមួយថា អេឡិចត្រុង ដែលគេស្គាល់តាំងពីដើមមកថាជាភាគល្អិតនោះ បែរជាមានលក្ខណៈជារលកទៅវិញ។ មែនទែនទៅ យោងតាមទ្រឹស្តីរបស់ ល្វី ដឺប្រឺយ អេឡិចត្រុង ក៏ដូចជាភាគល្អិតផ្សេងទៀតដែរ គឺមានលក្ខណៈជាភាគល្អិតផង និងជារលកផង ទ្រឹស្តី ដែលគេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Wave-particle duality។ នៅឆ្នាំ១៩២៦ រូបវិទូអូទ្រីសឈ្មោះ Erwin Schrödinger បានសិក្សាស្រាវជ្រាវលម្អិត ទៅលើទ្រឹស្តីរលកអេឡិចត្រុងរបស់ ល្វី ដឺប្រឺយ ហើយបានរកឃើញសមីការ ដែលអាចពិពណ៌នា និងព្យាករអំពីដំណើរវិវឌ្ឍរបស់រលកអេឡិចត្រុង ក៏ដូចជា ភាគល្អិតផ្សេងទៀត នៅក្នុងកម្រិតកង់ទិក។ សមីការនេះត្រូវបានស្គាល់ជាទូទៅថា “សមីការ Schrödinger” (Schrödinger equation) ហើយដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះចម្បងបំផុតនៃរូបវិទ្យាកង់ទិក។ គេអាចនិយាយដោយប្រៀបធៀបគ្នាបានថា ច្បាប់ចលនានៃមេកានិកក្លាស៊ិក គឺមានសមីការរបស់អ៊ីសាក់ញូតុនជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ រីឯមេកានិកកង់ទិកវិញ សមីការជាមូលដ្ឋានគ្រឹះចម្បងបំផុត គឺសមីការរបស់ Schrödinger។ នៅក្នុងមេកានិកក្លាស៊ិក សមីការរបស់ញូតុន ជាគន្លឹះក្នុងការពិពណ៌នា និងព្យាករយ៉ាងសុក្រឹត អំពីចលនារបស់ភព ផ្កាយ និងកាឡាក់ស៊ី ចំណែកនៅក្នុងមេកានិកកង់ទិកវិញ សមីការរបស់ Schrödinger គឺជាគន្លឹះក្នុងការពិពណ៌នា និងព្យាករ អំពីអាតូម និងភាគល្អិតក្រោមអាតូម។ ក៏ប៉ុន្តែ ផ្ទុយស្រឡះពីមេកានិកក្លាស៊ិក ដែលការព្យាករអាចធ្វើឡើងបានយ៉ាងជាក់លាក់ នៅក្នុងមេកានិកកង់ទិកវិញ សមីការរលកកង់ទិកអាចឲ្យគេព្យាករបានត្រឹមតែជាប្រូបាប៊ីលីតេតែប៉ុណ្ណោះ មានន័យថា នៅក្នុងពិភពកង់ទិក អេឡិចត្រុង ក៏ដូចជាភាគល្អិតផ្សេងទៀតដែរ មិនមានអត្ថិភាពពិតប្រាកដនោះទេ ដោយគេមិនអាចកំណត់បានច្បាស់លាស់ថា វាមានចលនាបែបណា ទៅទិសខាងណា ឬស្ថិតនៅទីតាំងណាមួយពិតប្រាកដនោះទេ។ មែនទែនទៅ គេមិនត្រឹមតែមិនអាចដឹងថា អេឡិចត្រុងស្ថិតនៅទីតាំងណាមួយ ឬក្នុងសភាពបែបណាមួយពិតប្រាកដនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ទៅតាមគោលការណ៍នៃមេកានិកកង់ទិក អេឡិចត្រុងអាចស្ថិតនៅក្នុងទីតាំងច្រើនផ្សេងគ្នា ឬក្នុងសភាពខុសគ្នាក្នុងពេលតែមួយ ដែលគេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា « Superposition »។ នេះគឺជាភាពចម្លែក ដែលសូម្បីតែ Erwin Schrödinger ខ្លួនឯងផ្ទាល់ ក៏ពិបាកនឹងទទួលយក ហើយដើម្បីបង្ហាញពីភាពចម្លែកនេះ Erwin Schrödinger បានលើកឡើង អំពីពិសោធន៍ទៅលើសត្វឆ្មារ ដែលគេតែងតែស្គាល់ជាភាសាអង់គ្លេសថា Schrödinger's cat។ នៅក្នុងពិសោធន៍របស់ Schrödinger នេះ គេយកសត្វឆ្មារមួយក្បាលទៅដាក់នៅក្នុងហឹបបិទជិត ដោយនៅក្នុងហឹបនោះ មានផ្ទុកសារធាតុវិទ្យុសកម្ម ដែលអាតូមរបស់វាអាចមានបម្រែបម្រួលវិទ្យុសកម្ម (Radioactive decay) ក្នុងប្រូបាប៊ីលីតេ ៥០%-៥០% ពោលគឺ ប្រូបាប៊ីលីតេ ៥០% ដែលវាបំភាយវិទ្យុសកម្ម ហើយ ៥០% មិនបំភាយវិទ្យុសកម្ម។ នៅក្នុងហឹបនោះដែរ គេដាក់ដបឧស្ម័នពុល ដោយមានយន្តការពិសេស ភ្ជាប់ជាមួយនឹងឧបករណ៍ចាប់សញ្ញាវិទ្យុសកម្ម។ ប្រសិនបើមានការបំភាយវិទ្យុសកម្ម យន្តការពិសេសនឹងបញ្ចេញឧស្ម័នពុល ហើយសត្វឆ្មារនឹងត្រូវស្លាប់។ ផ្ទុយទៅវិញ បើសិនជាគ្មានការបំភាយវិទ្យុសកម្មទេ ឧស្ម័នពុលក៏នឹងមិនត្រូវបំភាយចេញ ហើយសត្វឆ្មារត្រូវនៅរស់។ និយាយជារួម ជោគវាសនារបស់សត្វឆ្មារត្រូវផ្សាភ្ជាប់ទៅនឹងអាតូម គឺមានប្រូបាប៊ីលីតេ ៥០% ឆ្មារត្រូវស្លាប់ ហើយ ៥០% ឆ្មារនៅរស់។ យោងទៅតាមគោលការណ៍នៃរូបវិទ្យាកង់ទិក ដរាបណាគេមិនទាន់បើកហឹបនេះមើលទេ អាតូមត្រូវស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពពីរក្នុងពេលតែមួយ គឺបំភាយវិទ្យុសកម្ម និងមិនបំភាយវិទ្យុសកម្ម ហើយដោយសារតែជោគវាសនារបស់សត្វឆ្មារត្រូវផ្សាភ្ជាប់នឹងអាតូម ដូច្នេះ សត្វឆ្មារក៏ត្រូវស្ថិតក្នុងស្ថានភាពពីរក្នុងពេលតែមួយដូចគ្នា គឺស្លាប់ផង និងនៅរស់ផង។ រហូតទាល់តែដល់ពេលដែលគេបើកហឹបនោះមើល ទើបគេឃើញឆ្មារស្លាប់ ឬឆ្មារនៅរស់។ ស្ថានភាព Superposition គឺ ឆ្មារអាចនៅរស់ផង និងស្លាប់ផង ក្នុងពេលតែមួយនេះហើយ ដែលជារឿងដ៏សែនចម្លែក ដែល Erwin Schrödinger គិតថា វាគឺជារឿងដែលមិនសមហេតុផល ហើយមិនអាចទៅរួច៕
9/26/2022
9:56
រូបវិទ្យាកង់ទិក៖ វត្ថុពិតជាក់ស្តែងប៉ុន្តែផ្សំឡើងដោយអ្វីៗដែលមានត្រឹមជាប្រូបាប៊ីលីតេ
យោងតាមទ្រឹស្តីកង់ទិក គ្រប់អ្វីៗទាំងអស់ ដែលស្ថិតក្នុងកម្រិតអាតូម ឬក្រោមអាតូម ដរាបណាគេនៅមិនទាន់សង្កេត និងវាស់វែងមើលទេនោះ វាមិនមានអត្ថិភាពពិតប្រាកដនោះទេ ដោយអ្វីៗមានត្រឹមតែជារលកនៃប្រូបាប៊ីលីតេតែប៉ុណ្ណោះ។ នេះហើយជាភាពចម្លែកដែលអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តជាបិតាស្ថាបនិករូបវិទ្យាកង់ទិច តែងតែបានលើកឡើងជាសង្ខេបថា គ្រប់អ្វីៗដែលយើងកំណត់ថាជាវត្ថុពិត អាចមើលឃើញ អាចពាល់បាន ក៏ប៉ុន្តែ ត្រូវផ្សំឡើងដោយភាគល្អិត ដែលទៅតាមលក្ខណៈធម្មជាតិ មិនអាចជាវត្ថុពិត។ យោងតាមទ្រឹស្តីរបស់អាញស្តាញ និងការពិសោធន៍ជាក់ស្តែងទៅលើឥទ្ធពលហ្វូតូអេឡិចទ្រិក ពន្លឺគឺជាភាគល្អិត ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា “ហ្វូតុង”។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ការពិសោធន៍ជាច្រើនផ្សេងទៀត ក៏សុទ្ធតែបង្ហាញផងដែរថា ពន្លឺគឺជារលក គឺរលកអេឡិចត្រូម៉ាញេទិក។ បើដូច្នេះ តើពន្លឺគឺជាអ្វីពិតប្រាកដ? ជារលក (Wave) ឬក៏ជាភាគល្អិត (Particle)? ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយការចេញផ្សាយទ្រឹស្តីរបស់អាញស្តាញ ភាពចម្លែកមួយទៀតក៏កើតមានឡើង ដោយលើកនេះ ទាក់ទងនឹងភាគល្អិតវិញម្តង គឺអេឡិចត្រុង។ នៅក្នុងការធ្វើពិសោធន៍ទៅលើអេឡិចត្រុងនេះ ដែលគេហៅថា “Double-slit experiment” គេបង្កើតចន្លោះពីរ មានរាងបញ្ឈរ ហើយស្ថិតនៅទន្ទឹមគ្នា រួចហើយបញ្ជូនអេឡិចត្រុងឲ្យឆ្លងកាត់ចន្លោះទាំងពីរនេះ ទៅប៉ះនឹងផ្ទាំងដែលនៅខាងក្រោយ។ ដោយសារតែតាមការយល់ដឹងពីមុនមក គេដឹងថា អេឡិចត្រុងគឺជាភាគល្អិត ដូច្នេះ អេឡិចត្រុងនីមួយៗគួរតែធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ចន្លោះណាមួយក្នុងចំណោមចន្លោះទាំងពីរ ហើយទៅប៉ះនឹងផ្ទាំងដែលនៅខាងក្រោយ បង្កើតជាគំនូសបញ្ឈរពីរទន្ទឹមគ្នា។ ក៏ប៉ុន្តែ ខុសពីការរំពឹងទុក នៅក្នុងការធ្វើពិសោធន៍ជាក់ស្តែង គេសង្កេតឃើញថា នៅលើផ្ទាំងដែលស្ថិតនៅខាងក្រោយនោះ អេឡិចត្រុងមិនបង្កើតត្រឹមតែបន្ទាត់បញ្ឈរពីរនោះទេ តែបង្កើតជាបន្ទាត់ច្រើនបញ្ឈរតម្រៀបគ្នា គឺក្នុងទម្រង់ដូចគ្នាទាំងស្រុងទៅនឹងការពិសោធន៍ Double-slit experiemnt ទៅលើរលក។ នេះគឺជាចំណុចរបត់ដ៏ចម្បងមួយ នៅក្នុងវិស័យវិទ្យាសាស្រ្តសម័យទំនើប ហើយជាការរុះរើឡើងវិញទាំងស្រុង នូវចំណេះដឹងវិទ្យាសាស្រ្ត ដែលមនុស្សយើងធ្លាប់មានកាលពីមុន។ កាលពីមុន ពន្លឺ ដែលយើងធ្លាប់តែដឹងថា គឺជារលក ក៏ប៉ុន្តែ ត្រូវបានគេរកឃើញថា ត្រូវផ្សំឡើងដោយភាគល្អិត គឺ ហ្វូតុង។ ចំណែកអេឡិចត្រុងវិញ ដែលយើងធ្លាប់តែដឹងថា គឺជាភាគល្អិត ឥឡូវ ត្រូវបានគេធ្វើពិសោធន៍ឃើញមានលក្ខណៈជារលកទៅវិញ។ ដើម្បីពន្យល់អំពីភាពចម្លែកនេះ Niels Bohr អ្នកប្រាជ្ញរូបវិទ្យាដាណឺម៉ាក និងអ្នកប្រាជ្ញមួយចំនួនផ្សេងទៀត នៅក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩២០ រួមមានដូចជា Erwin Schrödinger, Paul Dirac និង Werner Heisenberg ក៏បានបង្កើតទ្រឹស្តីថ្មី គឺទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក។ យោងតាមទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក នៅក្នុងពិសោធន៍ Double-slit experiment អេឡិចត្រុងនៅពេលកំពុងធ្វើដំណើរ មិនមានរូបរាង ឬក៏ទីតាំងជាក់លាក់នោះទេ គឺគ្រាន់តែជារលកនៃប្រូបាប៊ីលីតេតែប៉ុណ្ណោះ។ អេឡិចត្រុងជារលកនេះ ឆ្លងកាត់តាមចន្លោះទាំងពីរ នៅក្នុងពេលតែមួយ បង្កើតជារលកពីរដាច់ពីគ្នា ហើយមានឥទ្ធិពលលើគ្នាទៅវិញទៅមក បង្កើតទៅជាទម្រង់នៃប្រូបាប៊ីលីតេថ្មីមួយទៀត ហើយទាល់តែនៅពេលដែលរលកនេះធ្វើដំណើរទៅប៉ះនឹងផ្ទាំងដែលនៅខាងក្រោយ ទើបអ្វីៗដែលត្រឹមតែជារលកនៃប្រូបាប៊ីលីតេត្រូវប្រែក្លាយខ្លួនជាចំណុចនៃភាគល្អិតមួយ នៅត្រង់ទីតាំងណាមួយ អាស្រ័យទៅតាមប្រូបាប៊ីលីតេ។ ទៅតាមទ្រឹស្តីកង់ទិកនេះ គ្រប់អ្វីៗទាំងអស់ ដែលស្ថិតក្នុងកម្រិតអាតូម ឬក្រោមអាតូម ដរាបណាគេនៅមិនទាន់សង្កេត និងវាស់វែងមើលទេនោះ វាមិនមានអត្ថិភាពពិតប្រាកដនោះទេ។ គ្មានទីតាំងជាក់លាក់ ហើយក៏គ្មានរូបរាងជាក់លាក់នោះដែរ ដោយអ្វីៗមានត្រឹមតែជារលកនៃប្រូបាប៊ីលីតេតែប៉ុណ្ណោះ រហូតទាល់តែគេវាស់មើល ទើបអ្វីដែលជារលកនៃប្រូបាប៊ីលីតេនេះត្រូវមានរូបរាង និងទីតាំងពិតប្រាកដ៕
9/19/2022
8:28
រូបវិទ្យាកង់ទិក៖ អាញស្តាញ និងទ្រឹស្តី “កង់តាពន្លឺ”
អាល់ប៊ែរ អាញស្តាញ (Albert Einstein) ត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅ តាមរយៈទ្រឹស្តី Relativity ក៏ប៉ុន្តែ របកគំហើញ ដែលធ្វើឲ្យអាញស្តាញបានទទួលរង្វាន់ណូបែលរូបវិទ្យា គឺទាក់ទងនឹងឥទ្ធិពលហ្វូតូអេឡិចទ្រិក (Photoelectric effect) ហើយដែលនាំទៅដល់ទ្រឹស្តីដ៏ចម្បងមួយ នៅក្នុងរូបវិទ្យាកង់ទិក គឺទ្រឹស្តីដែលថា ពន្លឺត្រូវផ្សំឡើងដោយភាគល្អិត ដែលគេហៅថា "កង់តា" ហើយដែលក្រោយមកត្រូវបានគេហៅថា "ហ្វូតុង" (Photon)។ នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩០០ អ្នកប្រាជ្ញអាល្លឺម៉ង់ ឈ្មោះ Max Planck ដែលសិក្សាទៅលើភាពចម្លែក នៅក្នុងទំនាក់ទំនង រវាងសីតុណ្ហភាព ហ្វ្រេកង់ និងពណ៌របស់ពន្លឺ បានរកឃើញសមីការ និងទ្រឹស្តីមួយ ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា Planck’s Law ហើយដែលកំណត់ថា ថាមពល (ដូចជាថាមពលដែលចេញពីពន្លឺជាដើម) មិនមែនជាលំហូរជាប់គ្នាឥតដាច់នោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ គឺផ្សំឡើងដោយបណ្តុំថាមពលដាច់ៗពីគ្នា ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា “កង់តា” (Quanta)។ ទ្រឹស្តីនេះបានស្រាយចម្ងល់ទាក់ទងនឹងសីតុណ្ហភាព និងពណ៌របស់ពន្លឺ (Ultraviolet Catastrophe) ក៏ប៉ុន្តែ វាបង្កើតជាចម្ងល់ថ្មីមួយទៀត ទាក់ទងទៅនឹងធម្មជាតិរបស់ពន្លឺដោយផ្ទាល់។ គិតមកទល់នឹងដើមសតវត្សរ៍ទី២០នោះ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តជាទូទៅជឿថា ពន្លឺគឺជាលំហូរឥតដាច់។ ពន្លឺជារលកដែលបង្កើតជាហ្វ្រេកង់ខុសៗគ្នា។ “ពន្លឺជារលក” មិនត្រឹមតែជាទ្រឹស្តីនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ក៏ត្រូវបានបង្ហាញឲ្យឃើញផងដែរ នៅក្នុងការសង្កេត និងការធ្វើពិសោធន៍ជាក់ស្តែង ដោយអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តមុនៗ។ អាញស្តាញវិញ នៅក្នុងការសិក្សាចុះផ្សាយនៅឆ្នាំ១៩០៥ បានរុះរើឡើងវិញទាំងស្រុងនូវទ្រឹស្តីវិទ្យាសាស្រ្តតាំងពីរាប់រយឆ្នាំមុន ដោយបានកំណត់ថា ពន្លឺគឺផ្សំឡើងដោយបណ្តុំថាមពលដាច់ៗពីគ្នា ប្រៀបដូចជាភាគល្អិត ដែលនៅពេលនោះ គេហៅថា “កង់តាពន្លឺ” ហើយដែលបច្ចុប្បន្ននេះ គេស្គាល់ជាទូទៅថា “ហ្វូតុង”។ តាមរយៈទ្រឹស្តី អំពី “កង់តាពន្លឺ” នេះ អ្វីដែល Max Planck បានរកឃើញត្រឹមជាសមីការគណិតវិទ្យា ត្រូវបានពន្យល់បកស្រាយទៅតាមលក្ខណៈរូបវិទ្យាដោយអាល់ប៊ែរ អាញស្តាញ ហើយទ្រឹស្តី “កង់តាពន្លឺ” នេះ គឺជាចំណុចរបត់ដ៏ចម្បងមួយ នៅក្នុងការយល់ដឹងរបស់យើងទៅលើពន្លឺ ហើយក៏ជាដំណើរវិវឌ្ឍដ៏ចម្បងមួយផងដែរ នៃទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាកង់ទិក៕
9/12/2022
8:42